Kolorowy napis z ideogramami: Świat Nei Jia

NR 27 (GRUDZIEŃ 2002)

Taijiquan

TAIJIQUAN - MIT(Y) WEWNĘTRZNYCH STYLÓW KUNG FU
Konrad Dynarowicz

kdynarowicz@linart.pl

Na chińskie sztuki walki składają się różnorodne style kung fu. Wśród nich systemy słynące ze skutecznych technik samoobrony, które obecnie powszechnie uznawane są za wspaniałe metody utrzymania zdrowia. Takim systemem jest np. Taijiquan, przez wielu nazywany medytacją w ruchu.

Ćwiczę Taiji od kilkunastu lat. W ciągu tego okresu starałem się poznać różnorodne aspekty tego stylu. Z moich doświadczeń wynika, że Taijiquan należy traktować nie tylko jako system zdrowotny, ale również jako sztukę walki. Ludzie ćwiczący Taiji nie zawsze zdają sobie z tego sprawę. Sytuacja ta spowodowana jest tym, że przez ostatnie stulecie rozumienie Taijiquan jako sztuki walki było stopniowo ignorowane. W momencie, w którym położono zbyt duży nacisk na aspekt zdrowotny treningu, zaczęto tracić z oczu istotę tego stylu.
Niektórzy nauczyciele zaczęli nawet twierdzić, że Taijiquan nigdy nie było sztuką walki. Ci, którzy traktują Taiji, jako medytację w ruchu dalej powielają tę opinię. Słyszą, że jedyną właściwą metodą treningową jest ćwiczenie w wolny i całkowicie rozluźniony sposób. Czasem spotykają się z opinią, że warunkiem osiągnięcia mistrzostwa w Taiji jest również znajomość innych wewnętrznych systemów. Czy tak jest naprawdę? Chciałbym się odnieść do tych opinii, wcześniej jednak przedstawię kilka wydarzeń z niedawnej historii kung fu, które miały wpływ na rozwój oraz współczesny odbiór Taijiquan.

Nei Jia - "wewnętrzna rodzina"

Współcześnie do wewnętrznych stylów zaliczamy Taijiquan, Baguazhang, Xingyiquan oraz Liu Ho Ba Fa. Wielu docenia je jako wspaniałe metody utrzymania zdrowia. Część z nich umie, oczywiście w ograniczonym zakresie, rozprawiać w jaki sposób odnoszą się one do chińskiej filozofii. Niewielu traktuje je i ćwiczy jako sztuki walki. Okazuje się, iż mało kto wie, że w początkowych latach dziewiętnastego wieku style te były bardzo popularne wśród tych praktyków kung fu, którzy stosowali je w walce. Nie rozprawiali oni zbyt wiele o filozofii ani też o zdrowiu. Nie grupowali też tych stylów w jedną rodzinę. W 1894 roku czterej mistrzowie kung fu (byli to: Cheng Ting Hua [Baguazhang], Liu De Guan [Taijiquan] oraz Li Cun Yi i Liu Wei Xiang [Xingyiquan]) mając na celu podniesienie swoich umiejętności oraz umiejętności swoich uczniów, stworzyli organizację pod nazwą Nei Jia Quan (Boks Wewnętrznej Rodziny). Ludzie wyprowadzili z tego fałszywy wniosek, że mają one bezpośrednie powiązanie ze stylem Nei Jia Quan opisanym w książce Huang Bai Jia (książka ta powstała pod koniec okresu dynastii Ming [1368-1644]). Z tego wynikł następny fałszywy wniosek, że źródeł ich pochodzenia należy szukać w taoistycznym klasztorze na górze Wudang.
Pod koniec lat dwudziestych dwudziestego wieku style te zaczęto określać mianem "boks Wudang" . Stało się tak dlatego, że w 1928 roku Centralna Akademia Sztuk Walki w Nanjing (Nankinie) nazwała je tak dla odróżnienia od stylów wywodzących się z klasztoru Shaolin. W tym miejscu chciałbym zauważyć, że pochodzenie każdego z nich można wywieść z zupełnie innych miejsc niż Wudang, a stylem który bezpośrednio rozwinął się ze specyficznych ćwiczeń taoistycznych jest Baguazhang.

Czy należy ćwiczyć jednocześnie kilka wewnętrznych systemów?

Zdarza się, że ludzie ćwiczący wewnętrzne systemy, opierając się na poglądach powstałych na początku dwudziestego wieku, łączą trening Bagua, Xingyi i Taiji, ćwicząc je tak, jakby były wariacjami jednego dużego stylu. Sadzę, że nie jest to właściwe podejście.
Oczywiście, tak jak i inne style kung fu i one podobne są do siebie jeśli chodzi o podstawowe zasady użycia energii wewnętrznej qi czy też chan si jing - energii jedwabnego kokonu. Jednakże każdy z nich ma swój własny charakter i zawiera strategię walki odzwierciedlającą osobowość i doświadczenie twórcy stylu (pamiętajmy, że Baguazhang, Xingyiquan i Taijiquan zostały stworzone przez różnych ludzi w różnych okresach historii Chin).
Aby osiągnąć najwyższy poziom umiejętności w wewnętrznych stylach nie trzeba się uczyć jednocześnie Bagua, Xingyi jak i Taiji. Wbrew powszechnej opinii, w okresie przed powstaniem Republiki Chińskiej w 1911 roku, większość nauczycieli kung fu nie starała się doprowadzić do mistrzostwa swoich umiejętności w wielu stylach. Celem poważnego praktyka kung fu powinien być pełen rozwój umiejętności. W dawnych czasach najbardziej efektywnym sposobem osiągnięcia tego celu było poświęcenie się nauce jednego stylu.

Trening sztuki walki

Mówiąc o Taijiquan jako sztuce walki chciałbym pokreślić fakt, że wielu ćwiczących ten styl, nawet w Chinach, nie zna albo zna w ograniczonym zakresie, bojowych zastosowań ruchów form. Dotyczy to także koncepcji i metod treningowych, obejmujących m.in. rozwój umiejętności użycia energii wewnętrznej qi, energii jedwabnego kokonu (chan si jing) oraz treningu siły. Chińscy nauczyciele bardzo chętnie uczą form oraz piszą na ten temat. Niechętnie uczą czegokolwiek innego. Dlaczego tak się dzieje?
Odpowiedź leży w tym, że tak naprawdę formy są, bezużyteczne do momentu, w którym nie posiądzie się wiedzy, jak ruchy z formy zastosować do walki. A także w jaki sposób użyć qi i zewnętrznej siły oraz jak użyć chan si jing. Ćwiczenia rozwijające te umiejętności mogą się wydać prostymi i podstawowymi, natomiast dość często trzymane są w sekrecie albo nie są dokładnie wyjaśniane. Jaki jest tego powód?
Ci, którzy są praktykami kunę fu wiedzą, że tradycyjne zasady przekazywania wiedzy w sztukach walki polegały na doskonaleniu przez ucznia form aż do momentu, w którym nauczyciel nie przekonał się o jego chęciach do nauki oraz motywach postępowania. Dopiero wtedy uczeń był zaznajamiany z ukrytą wiedzą. Choć we współczesnym świecie ten sposób postępowania może się wydać nieco anachroniczny, ma on swoje uzasadnienie i nie jest tak rzadko spotykany.

Idea treningu wzmacniającego

Trening energii wewnętrznej qi jest wyjątkowo ważnym i często niedocenianym aspektem rozwoju umiejętności praktyka kung fu. Dzięki niemu ulega wzmocnieniu energia wewnętrzna ćwiczącego. Pozwala on również nauczyć się jak zastosować qi do ciała fizycznego. Dzięki temu wykonywana technika staje się bardziej efektywna. Charakterystyczną cechą wielu systemów kung fu, a w tym i Taijiquan, jest wykorzystanie ćwiczeń zhan zhuang (dosłownie słowa te oznaczają: "stać nieporuszenie jak: drzewo" ) będących jednocześnie systemem qigong, jak i metody wzmacniania siły. W tym momencie chciałbym zauważyć to, żeby technika była efektywna, prócz qi konieczne są siła i wytrzymałość. Z tego też powodu prawie wszystkie style kung fn posiadają odpowiednie ćwiczenia. Trening wzmacniający ciało jest podstawą właściwego zastosowania danej techniki w walce. Jednocześnie wzmacnia on wytrwałość i silną wolę oraz na swój sposób jest wspaniałą metodą poprawy zdrowia.

Nieporozumienia dotyczące wewnętrznych stylów kung fu

W ciągu ostatnich stu lat zmienił się sposób postrzegania Taiji. Nie traktowano już treningu jakby od uzyskanych umiejętności zależało zachowanie życia na polu walki. Na ten sposób podejścia do treningu miały m.in. wpływ klęska powstania Bokserów (1901) oraz upadek Dynastii Qing (1911). Wielu mistrzów zginęło, inni zniechęcili się i zrezygnowali z ćwiczenia albo nauczania. Natomiast byli i tacy, którzy zaczęli nauczać w łatwiejszy sposób, tak by osiągnąć większą popularność.
Wynikało to z braku zrozumienia metodyki i istoty treningu "wewnętrznych umiejętności" . Jeśli ćwiczy się tylko wolne i całkowicie miękkie ruchy nie jest możliwe, aby w ten sposób rozwinąć praktyczne umiejętności walki. Wynika to z nadmiernego uwydatnienia aspektu yin. A przecież w klasyce Taiji można przeczytać, że idealnym sposobem ćwiczenia jest zachowanie równowagi pomiędzy yin i yang.
Te błędne poglądy dotyczące Taijiquan (a także innych wewnętrznych systemów) są jednym z powodów, że nie są one ani dobrze rozumiane, ani też szanowane w niektórych kręgach praktyków chińskich sztuk walki.

Podsumowanie

Pomimo wytworzenia dla ćwiczących Taiji niezbyt komfortowej sytuacji jest pewna nadzieja na stopniową zmianę wizerunku stylów wewnętrznych. W ostatnich latach wyszedł z ukrycia styl Taijiquan rodziny Chen, a jego praktycy zaczęli nauczać swojej sztuki walki w Japonii, USA i Europie. Pozwoli to nie tylko na sprostowanie błędów i nieporozumień narosłych wokół Taijiquan, a także wokół różnicy pomiędzy stylami wewnętrznymi a zewnętrznymi.
Baguazhang, Xingyiquan, Liu Ho Ba Fa oraz Taijiquan są stylami, które są dobrze skonstruowane jeśli chodzi o danie możliwości osiągnięcia najwyższego poziomu w kung fu. Wymaga to lat ciężkiej pracy, nie ma bowiem drogi na skróty. Niezależnie od wybranego stylu każdy musi rozpocząć trening od zewnętrznych poziomów, a potem systematycznie i cierpliwie, krok po kroku, przechodzić do wewnętrznych poziomów zaawansowania.

Artykuł ukazał się w magazynie "Karate - Kung Fu" nr 5 (37)'99.

Powrót do spisu treści


Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.