Kolorowy napis z ideogramami: Świat Nei Jia
NR 3 (WRZESIEŃ 1998)


 
Tradycyjne systemy sztuk wojennych a systemy sportowe
NAN CHUAN A SYSTEMY TRADYCYJNE
Piotr Osuch

Nan Chuan (Południowa Pięść) jest współczesnym systemem sportowym, propagowanym przez Chińskie akademie Wu Shu. Powstał on w latach 40 w Instytucie Wu Shu w prowincji Kwantung, w wyniku integracji głównych systemów Południa Chin w połączeniu z elementami, które podnosiły poprzeczkę sportowej rywalizacji. Twór ten miał na celu wprowadzenie jednolitej wersji eksportowej poza granice Chin, jak i jednolitej łatwej w ocenie i weryfikacji wersji przeznaczonej do rywalizacji ogólnochińskiej. W środowisku Chińskich Sztuk Wojennych gdzie ilość podstawowych systemów ocenia się obecnie na kilkaset, a każdy z nich ma po kilka odgałęzień, posunięcie to umożliwiło wprowadzenie kilku reprezentatywnych dla Wu Shu systemów, o ściśle określonym i usystematyzowanym programie nauczania. Spowodowało ono też wiele wypaczeń, pozbawiając przykładowo systemy południowe typowo dla nich ofensywnego, a niekiedy i bardzo agresywnego sposobu wykonywania układów Kuen, zastępując te elementy takimi, które nadawały formie więcej wdzięku i dostojności. W Nan Chuan skoncentrowano się w większym stopniu na podnoszeniu ogólnej sprawności fizycznej młodzieży i na estetyce ruchu niż na praktycznym wykorzystaniu tych elementów w walce. Działania takie przez wiele lat były stanowczo krytykowane w samych Chinach przez starych Mistrzów i praktyków systemów tradycyjnych, jak również na całym świecie, gdzie nauczane są główne systemy tradycyjne za sprawą emigrantów z Chin. Obecnie dostrzega się jednak pozytywne znaczenie powstania systemów reprezentatywnych. Przede wszystkim wprowadzenie Wu Shu do szkół podstawowych, średnich, uczelni a nawet przedszkoli. Nie było by to możliwe w oparciu o systemy tradycyjne. Umożliwiło to również wprowadzenie rywalizacji o spójnym systemie oceny. Efekty osiągane przez zawodników chińskich w konkurencjach sportowych do dziś budzą podziw całego świata. Są oni niedoścignionym wzorem dokładności i szybkości wykonywania układów ruchowych. Od kilku lat sportowe systemy Wu Shu rozwijają się dynamicznie na całym świecie i kładzie się na nie coraz większy nacisk. Bardzo powszechne stało się uboczne ćwiczenie sportowego systemu obok codziennej praktyki z systemami tradycyjnymi. Oba te kierunki nie przeczą sobie, a nawet w większości przypadków doskonale się uzupełniają. Jednocześnie elementy takie, jak akrobatyka, piękno ruchu, czy w przypadku dzieci harmonijny rozwój ciała, są często niedostatecznie wyeksponowane w systemach tradycyjnych. W systemach sportowych Wu Shu elementy te mają pierwszorzędne znaczenie. Są również i tacy ćwiczący, którzy odczuwają potrzebę rywalizacji, nagrody czy zwycięstwa, odbierając je jako postępy w ćwiczeniu. Dla tych i wielu innych systemy sportowe są wspaniałym środkiem wyrazu. Nie należy również lekkomyślnie pomijać bojowej wartości systemów sportowych. Nan Chuan został stworzony w oparciu o tradycyjne systemy Południa Chin i ponad 80% technik, są to techniki tradycyjne, wykonywane nieco odmiennie, co wcale nie oznacza gorzej. Nan Chuan oparto przede wszystkim o system Hung Gar Kuen i jest to niewątpliwie widoczne. Hung Gar Kuen jest uważany powszechnie za najbardziej reprezentatywny system Południa Chin, a forma Fu Hok Sheong Yin Kuen (Forma Tygrysa i Żurawia), traktowana jest nie tylko jako wzorcowa dla Nan Chuan, ale również jako cenne dziedzictwo ogółu Chińskich Sztuk Walki. Została ona włączona do obowiązkowego programu nauczania w Chińskich Instytutach Wu Shu. Uległa jednak modyfikacji polegającej przede wszystkim na redukcji technik i powtarzających się sekwencji. Z około 5 minut potrzebnych na jej tradycyjne wykonanie pozostało sportowe minimum 1 min. 20 sek.

Powszechnie uważa się, że obecny Nan Chuan zawiera około 80% tradycyjnych technik Hung Gar Kuen. Tak charakterystyczne dla tego systemu elementy, jak "Dłoń Pojedynczego Palca" (Chim Kiu), "Tygrysie Pazury" (Fu Jow), "Krzyżowy Krok" (Kei Lung Bo) czy też "Dziób Żurawia" (Hok Hoi), stanowią również podstawowy i nieodłączny element Nan Chuan. Niektóre z tych elementów zachowują swoje tradycyjne wykonanie, inne uległy drobnym modyfikacjom tempa i siły. I tak, na pierwszy rzut oka, widać różnice w wykonaniu naprężeń "Dłońmi Pojedynczego Palca" w pozycji "Jazdy na Koniu" form Nan Chuan w stosunku do Hung Gar Kuen. Ten ostatni system sekwencje tę wykonuje ze ścisłym zadaniem wytworzenia energii "Chi" i kierowania nią. Przejawia się to dłuższym i mocniejszym naprężeniem i specyficznym oddechem. Pozostałe techniki Nan Chuan wykonuje się zazwyczaj nieco szybciej niż te same techniki w systemach tradycyjnych. W systemach sportowych preferuje się bardziej ciągłość akcji, jej estetykę, dokładność i dynamikę niż siłę, i skuteczność techniki. Istotnym czynnikiem różnicującym jest również to, że formy Nan Chuan mają ściśle określone minimum czasowe, a praktycznie również maksimum. Czas trwania układów sportowych we wszystkich konkurencjach Wu Shu, określony jest na 1 minutę 20 sekund, i niewielu zawodników decyduje się na przedłużenie ich choćby o kilka sekund. Dzieje się tak ze względu na ubytek siły, występujący pod koniec wykonywania zestawu ruchowego. Bardzo efektowna forma, wykonywana dynamicznie, może być wykonana za szybko, co spowoduje punkty ujemne, i jednocześnie przedłużenie czasu trwania formy tak, by punktów tych nie stracić może spowodować wrażenie dużego spowolnienia. Przeważnie rewelacyjny początek wykonania formy przechodzi w dobry środek i wolną końcówkę. Dzieje się tak ze względu na to, iż początkową część formy większość zawodników wykonuje bardzo szybko nie rozkładając równomiernie sił. Wyjątek stanowią zawodnicy chińscy, demonstrując na każdych zawodach niebywałą szybkość i dynamikę ruchu.

Tradycyjne formy z kolei nie mają określonego czasu wykonania Kuen. Istnieją formy mające 50 sekund, takie na których wykonanie trzeba poświęcić 5 minut (Forma Tygrysa i Żurawia), jak i takie, których wykonanie może przekraczać 20 minut (Tid Shin Kuen - Forma Żelaznej Liny). Formy tradycyjne mają ściśle określony rytm wykonywania, zależny zarówno od długości trwania technik generujących energię, sposobu oddychania w danym systemie czy formie i od ciągłości ataku. Rytm w formach sportowych uzależniony jest przede wszystkim od wymogu minimum czasowego, które warunkuje szybkość poszczególnych elementów a następnie zatrzymań.

Niewątpliwie nie należy godzić się z coraz rzadszymi obecnie opiniami na temat szkodliwości systemów sportowych dla tradycyjnych systemów Wu Shu. W samych Chinach bowiem systemy sportowe ani przez moment nie zagroziły przekazywanym zazwyczaj rodzinnie systemom tradycyjnym. Był co prawda w Chinach okres destrukcji wszystkiego, co wiązało się z dawną kulturą i przeszłością, ale podobnie, jak w architekturze czy sztuce, zniszczenia ocenia się zaledwie na kilka procent. W zestawieniu z ogromnym dziedzictwem Wu Shu straty te są niezauważalne. Należy pamiętać również że co pewien czas w Chinach dynastia przejmująca władze niszczyła wszelkie ślady poprzedniej. Nie jest to więc żadne novum dla kultury chińskiej. Ażeby przekonać się naocznie o stopniu zniszczeń w Wu Shu, jakie przyniosło propagowanie systemów sportowych, należy udać się rankiem, między godzinami 5 a 7 do jakiegokolwiek parku w jakimkolwiek mieście chińskim, i zauważyć ogromne zróżnicowanie tradycyjnych odmian Chi Kung, Tai Chi Chuan, czy też bojowych form ręcznych i z bronią. Powszechność ćwiczeń w kulturze chińskiej może sprawić iż nie będziemy musieli udawać się nawet do parku, ażeby spotkać rzesze ćwiczących ludzi. W wielu wypadkach ćwiczenia te odbywają się przez cały dzień, i niejednokrotnie wystarczającym obszarem jest skrawek zieleni. Przeważająca część tych ćwiczeń, to odmiany tradycyjne, a ich różnorodność w jednym tylko parku jest szokująca. Przez wiele lat, obok turniejów ogólnochińskich, czy międzynarodowych, organizowanych przez Chińską Federację Wu Shu, organizowana była niezliczona ilość turniejów systemów tradycyjnych. W tej dziedzinie prym niewątpliwie wiedzie Południe Chin od wieków antagonistycznie nastawione do rządzących dynastii. W tych też prowincjach ekspansja sportowych systemów, a szczególnie Nan Chuan, przez wiele lat napotykała na poważne trudności. Wiąże się to z tym, iż na Południu Chin szkoły tradycyjne związane były, i są z organizacjami podziemnymi tzw. Triadami. Praktyka opierała się więc na przekazie klanowym lub organizacyjnym w związku z czym niemożliwym jest wyparcie dominacji tych systemów przez formy sportowe. Jednak i w tych prowincjach Nan Chuan znalazło sobie miejsce, wypełniając lukę w wykształceniu tych ludzi, których nie stać było na naukę Wu Shu u uznanych Mistrzów, czy też tych, których stan zdrowia nie pozwalał na ciężką i wyczerpującą praktykę systemów tradycyjnych. Analizując kryteria oceny Nan Chuan i wymogi stawiane ćwiczącym ten system, przede wszystkim należy wymienić stabilność, obniżenie i ogólne wrażenie siły pozycji prezentowanych w układach ruchowych. Na pierwsze miejsce wybija się najistotniejsza dla ogółu systemów a szczególnie południowych pozycja "Jazdy na Koniu" (Sei Bin Mah - kant. , Ma bu - pin-yin). Istotnym czynnikiem jest również praca nóg czyli poruszanie się podczas wykonywania sekwencji. Innym, wymaganym elementem jest ogólne wrażenie siły ruchu i jego ofensywne wykonanie. Ma odpowiadać to idei "Tygrysa", który jest podstawą większości systemów południowych w tym i Nan Chuan. Czynnikiem wyróżniającym Nan Chuan spośród innych systemów sportowych jest również wykorzystanie dwóch typów okrzyku: klasycznego i opierającego się o techniki "Tygrysich Pazurów".

Oglądając miliony dzieci i młodzieży ćwiczących systemy sportowe, oraz obserwując późniejsze efekty w postaci wykonań form przez zawodników chińskich na turniejach nie sposób kwestionować zasadności powołania do życia Chińskich Instytutów Wu Shu, i opracowanych przez nie programów upowszechniania kształcenia fizycznego. I choć głębsza wartość dyplomu Mistrzowskiego absolwenta takiej uczelni jest do zakwestionowania, to jego niewątpliwe umiejętności sportowe i wiedza metodyczna jest nie do podważenia.
 
Powrót do spisu treści
 


Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.