NR 16 (LUTY 2001) |
"SHE QUAN" - STYL WĘŻA W KUNG FU
Sławomir Pawłowski
luohan@poczta.wp.pl
Gdyńska Szkoła Shaolin Kung Fu
Wielki Mistrz Shaolin Qigong |
" She" znaczy wąż.
Ludzie "od zawsze" instynktownie obawiali się węży. Nie bez przyczyny. Już sama chińska nazwa tego zwierzęcia "She"(wym. "sze") brzmi jak szelest bądź syk. W tradycji chrześcijańskiej postać węża utożsamia zło. W biblii diabeł pod postacią węża skusił Ewę, co w konsekwencji doprowadziło do wygnania "prarodziców" z raju. Na wielu obrazach bądź rzeźbach możemy ujrzeć scenę przedstawiającą Matkę Boską depczącą węża, co symbolizuje Jej bezgrzeszność oraz zwycięstwo nad szatanem. Wiele cech węża posiada również mityczny smok. Dla dawnych chrześcijan był on drugim stworzeniem utożsamianym ze wszystkim, co złe, siejącym śmierć i zniszczenie. Analogicznie, w tym przypadku, tematem wielu sakralnych obrazów jest scena przedstawiająca postać świętego Jerzego walczącego ze smokiem. Patrząc obiektywnie, węże nie są istotami z natury złymi, lecz podobnie jak wiele innych dzikich i drapieżnych zwierząt - po prostu niebezpiecznymi. Dla Chińczyków zarówno mityczny smok, jak i rzeczywisty wąż nie kojarzą się ze złem. Oba stworzenia są częścią chińskiego zodiaku, krąży o nich wiele pięknych opowieści i legend. Węże mogą być pożyteczne: Medycyna wykorzystuje jad wielu ich gatunków do produkcji leków, a węże żyjące dziko w środowisku naturalnym polując na gryzonie i inne szkodniki pól uprawnych, przyczyniają się do spadku ich liczebności, i wzrostu plonów. W Chinach (głównie południowych) mięso węża jest uważane za przysmak, i chętnie konsumowane.
Wielki Mistrz Shaolin Qigong |
Historia, odmiany i charakterystyka stylu węża.
Styl węża, podobnie, jak wiele innych systemów chińskiego kung fu, posiada dwie odrębne gałęzie, tj: "północną", wywodzącą się z klasztoru Shaolin w prowincji Henan oraz "południową" - popularną w prowincjach Jiangsu, Zhenjiang, Fujian, Guandong, Guangxi, Sichuan i na Tajwanie.
Północna odmiana stylu stworzona została najprawdopodobniej w klasztorze Shaolin w prowincji Henan. Początki stylu związane są z postacią shaolińskiego mnicha Cheuh Yuena, twórcy stylu Pięciu Zwierząt "Shaolin Wu Xing Quan". Stworzony przez niego system zawiera techniki imitujące ruchy żurawia, tygrysa, lamparta, smoka i węża. Od momentu powstania tego systemu, do stworzenia odrębnego stylu węża był już tylko mały krok.
Zgodnie ze słowami shaolińskich mnichów, położony wśród gór klasztor przez stulecia funkcjonował w otoczeniu dzikiej przyrody, w izolacji od zgiełku cywilizacji, a w jego okolicy powszechnie występowało wiele gatunków węży. Do świątyni wiodła wówczas jedynie piaszczysta droga, przy której na przydrożnych kamieniach często wygrzewały się węże. Wędrujący nią pieszo mnisi mieli niczym nie ograniczoną możliwość obserwacji zachowania się tych zwierząt. Na ich podstawie stworzyli, udoskonalali i rozwinęli oni klasztorny styl węża. Obecnie w okolicy świątyni węże zostały niemal całkowicie wytrzebione, a mnisi, aby je spotkać i obserwować, muszą udawać się na dalekie wędrówki w góry.
Południowe odmiany stylu opierają się na tych samych zasadach, co północne, jednakże ruchy w nich występujące są bardziej oszczędne, techniki okrężne wykonywane po mniejszych łukach, częściej zadaje się w nich uderzenia techniką "języka węża"- tj. dwoma palcami dłoni, a techniki ręczne dużo szczelniej chronią linię centralną ciała "Zhong Shen".
Różnice te, charakterystyczne dla większości systemów tzw "południowych" wynikają z praktycznego dostosowania ich do wymogów walki. W odmianach "południowych" usunięto wszelkie "ozdobniki", a " kwiecistość" ruchów została ograniczona do niezbędnego minimum. Zmniejszyło to w sposób oczywisty widowiskowość odmiany południowej tego stylu, zwiększyło za to ekonomikę ruchów i ich efektowność. Dobry bokser ćwiczący południowy styl węża musi podchodzić do praktyki technik, niczym "złodziej" nieustannie kradnący czas i centymetry. Chodzi o to, aby wykonywał techniki jak najszybciej i po jak najkrótszej linii do celu. Właśnie taka filozofia wymusiła zmiany techniczne pomiędzy północną a południową gałęzią stylu węża.
Charakterystyka stylu Węża
Robert W. Smith w książce pt. " Sekrety boksu klasztoru Shaolin " napisał:
Wąż w kung fu reprezentuje kultywację energii "Chi". Ruchy ćwiczącego emanujące opanowaniem, połączone są z rytmicznymi wdechami i wydechami. "Wężowa Chi" całkowicie przenika jego ciało, więc gdy dotknie on czegokolwiek, jego dotyk jest równie elastyczny, jak i silny. Dzięki temu może on wytworzyć taką siłę, jaką posiadają najsilniejsi z ludzi. Stare przysłowie głosi: " Najlepsza stal jest używana do produkcji resorów"
(Jest tak z powodu jej sprężystości i wytrzymałości)
"Całe ciało ćwiczącego porusza się nieskończenie miękko i elastycznie, a jednocześnie solidnie i niezachwianie. Dwa palce dłoni poruszają się, jak rozwidlony język węża."
Styl węża jest jednym z najbardziej ortodoksyjnych systemów chińskiego kung fu. Zgodnie z legendą, pewnego dnia Budda wezwał wszystkie stworzenia, by oddały mu hołd. Jedynie dwanaście z nich odpowiedziało na wezwanie. Był wśród nich wąż, który pokłonił się Buddzie jako szósty, zaraz po smoku. Budda, chcąc uhonorować darzące go respektem istoty, nadał kolejno, każdemu z nich jeden z dwunastu cyklicznie następujących po sobie lat. Właśnie dlatego wąż jest szóstym zwierzęciem w Chińskim zodiaku, a jego rok następuje zawsze po roku smoka. Zgodnie z chińskim kalendarzem, rok 2000 był rokiem smoka, a w 2001 roku wkroczyliśmy w rok węża. Chińczycy wierzą, że węża i mitycznego smoka łączy wiele wspólnych cech: np. smok posiada wężowe ciało, a jego ruchy są podobne do ruchów ogromnego węża.
Buddyści otaczają troską dzikie węże. Uważają oni, że istnieją one na świecie z powodu uwarunkowań karmiczych, nie są zatem z natury ani dobre ani złe.
W aspekcie filozoficznym postać węża reprezentuje rozwój duchowy. Koncepcyjnie, shaoliński styl węża posiada strukturę ruchowo- techniczną, będącą jakby wypadkową fuzji dwóch odległych od siebie systemów chińskiego kung fu, tj. Chen taijiquan oraz Wing Chun. Ruchy ciała oraz zasady generowania i wyzwalania siły w stylu węża są bardzo zbliżone do występujących w Chen taijiquan, natomiast techniki ręczne wykazują wiele podobieństw do ruchów stylu Wing Chun. Jeśli to połączenie uzupełnimy gestami imitującymi ruchy węża, będziemy już bardzo blisko praktyki stylu węża.
Do charakterystycznych cech obu gałęzi stylu węża zaliczamy:
"Atakuj głową, gdy atakowany jest ogon,
Uderzaj ogonem, gdy atakowana jest głowa,
Atakuj zarówno głową jak i ogonem, gdy atakowane jest ciało"
Płynny i szybki blok przed kopnięciem (po lewej) |
W niektórych technikach dwa palce dłoni uformowane są na podobieństwo zębów jadowych węża. Zadaje się nimi nie tylko ciosy (np. w oczy lub mięśnie między żebrowe), lecz wykonuje również chwyty, szarpnięcia i obalenia przeciwnika (chwytając np. mięśnie grzbietu). Elastyczne ruchy i sprężyste techniki są same w sobie doskonałą metodą rozwijającą ścięgna i mięśnie. Palce dłoni biorą udział w dźgających uderzeniach, chwytach miękkich części ciała przeciwnika, szarpnięciach oraz dźwigniach "chin na". W stylu występuje wiele ruchów kolistych, "zwijających i rozwijających", skrętów ciała oraz błyskawicznych uderzeń, jak "trzaśnie z bata" ("fa jing). Duża skuteczność ww. technik wynika właśnie z kształtu "dłoni węża".
Atakuj uderzeniami palców
Uderzenia palcami dłoni są uważane za niesłychanie groźne i skuteczne w wielu systemach walki. W praktyce niektórych styli kung fu kładzie się duży nacisk na ochronę linii centralnej własnego ciała i atakowanie punktów położonych na niej u przeciwnika. Ochronie tej linii służą nie tylko poszczególne techniki, lecz również szczelna garda. Dobry bokser natychmiast dostrzeże i wykorzysta na swoją korzyść choćby najmniejszą lukę w gardzie przeciwnika, lub jej niewłaściwe ustawienie. W przypadku luki, najprawdopodobniej wykona on bezpośredni atak za pomocą pięści uderzeniami przebijającymi (może on być oczywiście połączony z równoczesnym kopnięciem np. w kolano). Jeśli dostrzegalna luka jest minimalna (o szerokości jednego lub dwóch centymetrów), i cios pięścią się w nią nie zmieści, atak powinien być przeprowadzony za pomocą uderzeń palców dłoni. Teoria stylu węża głosi:
"w lukę o szerokości palca zmieści się cios dłonią węża"
W przypadku niewłaściwego ustawienia gardy, można przeprowadzić udany atak wykorzystując umiejętność "budowy mostu", "nakładki" lub chwytu. Możliwości jest wiele. W stylu węża dźgnięcia zadaje się czterema złączonymi palcami, np. "Xing She Chu Dong" - tzn "Wąż wypełza z nory", dwoma palcami , np. "Bai She Tu Xin" - tzn. "Biały wąż wysuwa język", bądź też palcem wskazującym. Ataki wykonuje się z niskiej, przyczajonej pozycji. Praktyk stylu węża w trakcie ruchów spiralnych, wskutek obroku i skrętu ciała osiąga czasami pozycję "skrzyżowanych nóg", bądź nietypową, bo prawie w przyklęku nogą zakroczną " odwrotnej łuku i strzały". Walcząc ściąga on w dół, lub odchyla na boki uderzenia i kopnięcia przeciwnika, a następnie kontratakuje. Ruchy stylisty węża są płynne, a ataki gwałtowne "jak sokoła rzucającego się na gołębia". Atakując uderza on całym impetem ciała, jak atakująca Kobra Królewska.
W ramach praktyki stylu wykonuje się ćwiczenia technik na drewnianym "manekinie", o długim, dwustronnym, poziomym, i obrotowym ramieniu oraz na manekinie "Pięciu Zwierząt" o trzech ruchomych ramionach.
ZakończenieOsoba praktykująca styl węża, w czasie wykonywania poszczególnych technik stara się tułowiem naśladować płynność ruchów tego zwierzęcia, rękami imitować ruchy jego ciała, dłońmi ruchy jego głowy, a palcami - języka.
Technicznym sekretem stylu jest wykonywanie technik z użyciem "siły sprężystej". Umiejętność tą można nabyć jedynie w skutek długotrwałego i poprawnego ćwiczenia pojedynczych technik stylu z partnerem. W nauce niezwykle istotnymi są: kierunek przyłożenia i działania siły w stosunku do techniki przeciwnika, dynamika i szybkość akcji, umiejętność szybkiego napięcia i rozluźnienia własnych mięśni oraz właściwy "timing" ruchu.
Aby zrozumieć, czym jest siła sprężysta, opanować i używać jej z powodzeniem, należy techniki z jej użyciem poczuć na sobie osobiście. Gdy broniący się używa siły sprężystej, uderzająca ręka bądź noga agresora, lub on sam, zostaje odrzucony jak z katapulty. Dopiero wtedy widać, czym ona jest, i jaką umiejętność staramy się opanować. Pomiędzy akcjami stylisty węża, a ruchami tego gada występuje wiele analogii:
Wąż kąsa - stylista uderza i kopie.
Wąż oplata i dusi - stylista chwyta, unieruchamia technikami"Chin Na", wykonuje i przewroty ciała.
Wąż porusza się płynnie, zwinnie i elastycznie, zastyga i spręża się przed zaatakowaniem - stylista stara się poruszać podobnie i walczyć z użyciem siły sprężystej.
Wąż atakuje bez zahamowań z determinacją, starając się ukąsić - stylista atakuje gwałtownie, stosując techniki "zatrutej ręki", uderzając w punkty witalne, jak: oczy, krtań, szyja, kark, pachwina itp.
Gdynia 2001-02-08
Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.
Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:
Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.