Kolorowy napis z ideogramami: Świat Nei Jia

NR 21 (GRUDZIEŃ 2001)

Początek drogi

ZDROWOTNE ASPEKTY ĆWICZENIA TAIJIQUAN
Konrad Dynarowicz

kdynarowicz@linart.pl
Krakowska Szkoła Nei Kung

(W poniższym artykule chciałbym omówić niektóre zdrowotne aspekty ćwiczenia Taijiquan w oparciu o zasady Taiji zawarte w "Klasyce Taiji" a także moje własne doświadczenia).

Istnieje stare powiedzenie mistrzów kung-fu:
"wzmacniaj siebie wewnętrznie ćwicząc kontrolę oddechu
i wzmacniaj zewnętrznie poprzez ćwiczenie mięśni i ścięgien".

Znaczenie jego jest w pełni doceniane przez wielu ćwiczących Taijiquan, gdyż dowiedziono, że nie można żyć długo w zdrowiu (a zdrowie jest naturalnym stanem naszego organizmu) bez wewnętrznego i zewnętrznego wzmocnienia ciała, rozwoju energii wewnętrznej qi, jak i nauki stosowania skoordynowanej siły całego ciała. Doświadczeni znawcy Taiji wiedzą, że ćwiczenie Taijiquan powinno być zarówno praktyką wewnętrzną jak i zewnętrzną. Zewnętrzna umiejętność dotyczy nauki postaw, ruchów, form i zastosowań bojowych. Wewnętrzna jest sposobem rozwoju shen (ducha), jin (esencji), qi (energii wewnętrznej) oraz yi (intencji). Istotnym jest fakt, że w Taiji zwraca się rówież uwagę na rozwój wewnętrznych umiejętności, nie tylko na ruch ciała i rąk. Zrozumiałym staje się więc fakt, że tych umiejętności nie można osiągnąć bez codziennego i wytrwałego treningu.

Taijiquan powstał na bazie bardzo głębokich przemyśleń. Podstawy tego systemu oparte są m.in. na trzech głównych zasadach chińskiej filozofii: zasadzie yin-yang, zasadzie przemiany ośmiu trygramów oraz koncepcji pięciu elementów. W Taiji musi być zachowana prawidłowa przemiana yin- yang, a udział ruchu oraz bezruchu zawsze obecny jest w każdym działaniu. System ten jest specyficzną techniką pozwalającą uzyskać pełen spokoju i łagodności stan umysłu, pozwala zintegrować ciało i umysł.

Ćwiczący Taiji powinien być zarówno "cichy" jak i "spokojny", ale jednocześnie całkowicie skoncentrowany. Wywiera to uspokajający efekt na umysł, co pozwala wzmacniać i poprawiać działanie wszystkich organów wewnętrznych. Dzięki umysłowi można kierować qi przemieszczając ją do kończyn. Ruch qi wspomaga krążenie krwi. W ten więc sposób ruch pomaga w funkcjonowaniu organów wewnętrznych człowieka, regulując metabolizm, przywracając naturalne mechanizmy obronne organizmu.

W ćwiczeniu systemu Taijiquan - zarówno jeśli chodzi o ćwiczenie ruchów formy jak i stojącej medytacji zhan zhuang - należy być spokojnym, rozluźnionym i w pełni skoncentrowanym. Stojąca medytacja uspokaja umysł, jest on skupiony i zjednoczony z ciałem. To działa hamująco na układ współczulny, który odpowiada za aktywność w walce, dzięki czemu następuje uspokojenie zarówno ciała jak i umysłu.

Zgodnie z zasadą jedności i całościowości ruchów należy dobrze kontrolować swoje ciało i zmysł równowagi, co można osiągnąć poprzez bycie "tu i teraz". Dzięki temu doświadcza się pełnego rozluźnienia, giętkości ciała i szybkiej reakcji na bodźce płynące z otoczenia. Są to oznaki pogody ducha. Pogoda ducha jest szczególnie ważna w przypadku ludzi cierpiących na przewlekłe choroby. Nie tylko wzmacnia wszystkie mechanizmy fizjologiczne, ale także dzięki temu, że zmianie ulega nastawienie psychiczne chorego - proces leczenia zachodzi o wiele szybciej.

Spokój, rozluźnienie i pełną koncentrację można zachować dzięki głębokiemu, spokojnemu oddechowi przeponowemu. Ten sposób oddychania podczas ćwiczenia Taiji nie tylko ułatwia rozluźnienie ciała i umysłu ale również otwarcie dwunastu głównych meridianów. Postępując w ten sposób można zachować zdrowe ciało i umysł. Jeśli oddycha się głęboko, używając dolnego dantien, ciało w naturalny sposób utrzymuje się wyprostowane. Co więcej, ruchy przepony powodując masaż narządów wewnętrznych, a w tym i wątroby, pomagają usunąć zastoje krwi w narządach a co za tym idzie poprawić ich funkcjonowanie.

Jeśli mamy rozluźnioną klatkę piersiową podczas wykonywania spokojnych i dostosowanych do tempa oddychania ruchów formy Taiji, ruchy te oddziaływują w całościowy sposób na ciało. W "Teorii Taijiquan", której autorstwo przypisywane jest Chan San Fengowi można przeczytać, iż "jeśli jesteś w ruchu całe ciało powinno być lekkie (ching) i zwinne (lin)". Często zdarza się u sportowców, że mięśnie ich klatki piersiowej, barków i ramion są napięte, przez co oddychanie jest dodatkowo wspomagane przez skurczoną klatkę piersiową. W przypadku ćwiczących Taijiquan taka sytuacja nie ma miejsca.

Właściwe oddychanie pomaga również we właściwym krążeniu krwi. Jak pisał Hua To, sławny chiński lekarz z okresu dynastii Han (25- 220 r.n.e.), żyjący w II stuleciu n.e. : "kiedy krąży krew, porusza się energia życia". Tak więc, kiedy wykonuje się ruch, wtedy energia życiowa zostaje wzmocniona. Efekt działania ćwiczeń Taiji na układ sercowo - naczyniowy jest uwarunkowany stanem układu nerwowego praktyka. Ruchy formy Taiji aktywują także mięśnie i stawy. Rytmiczne oddychanie w którym bierze udział przepona, przyspiesza krążenie krwi. Wiadomo, że regularne kurczenie i rozkurczanie się mięśni szkieletowych pomaga krążyć krwi poprzez żyły i uzyskać właściwe ciśnienie w prawym przedsionku serca. Właściwy stan umysłu wpływa uspokajająco na układ nerwowy, dzięki czemu w pewnym zakresie można pośrednio wpływać na ciśnienie krwi i jego regulację.

Rozwój qi, jing i shen - "trzech skarbów" - jest istotny dla właściwej praktyki Taiji i qigong. "Klasyce Taiji" autorstwa Wu Yu Hsianga można przeczytać: "We wszystkich ruchach w przód i w tył, qi przylega do pleców i gromadzi się w kręgosłupie. Wewnątrz skupiasz shen (ducha), na zewnątrz jesteś spokojny". Napisano więc tu, że jeśli kręgosłup jest ułożony prawidłowo i jest osią obrotu ciała, energia wewnętrzna qi podnosi się na szczyt głowy. Natomiast podczas ćwiczenia zhan zhuang - qi przechodzić może w shen ("duch") w momencie, w którym osiąga szczyt głowy. W ten sposób zachowana zostaje równowaga ciała i umysłu i dzięki temu można uniknąć bólów pleców oraz urazów kończyn. Należy w tym miejscu zauważyć, że kultywacja qi, jin, shen i yi jest procesem prowadzącym kultywacji tao a więc procesem o wiele subtelniejszym i donioślejszym aniżeli tylko utrzymanie ciała w zdrowiu.

Mięśnie, masa mięśni i ich działanie podlegają pod względem energetycznym śledzionie. Nadmierne napięcie mięśni, ich przeforsowanie, a to często zdarza się w przypadku młodych ludzi, a także wielu sportowców, prowadzi do osłabienia Qi Śledziony. Co więcej ćwiczenia fizyczne, które są wyczerpujące powodują osłabienie Qi. Na przykład podnoszenie ciężarów oddziaływuje na dolną część pleców i może nastąpić osłabienie Qi Nerek. Nadmierne napięcie mięśni może powodować urazy kończyn, uniemożliwia to również zachowanie równowagi.

Kiedy ludzie się starzeją ich kości stają się bardziej łamliwe, naczynia krwionośne ulegają zablokowaniu a ich mięśnie i ciała nie są tak mocne i giętkie jak dawniej. Z powodu złego krążenia krwi w kończynach starsze osoby mają często chłodne nogi. Ruchy Taijiquan powodują poprawę krążenia krwi i zapobiegają jej stagnacji. Dzięki ćwiczeniu Taiji krew zaczyna kierować się również do stóp, co powoduje ich rozgrzanie. Stojąca medytacja zhan zhuang wzmacnia w przypadku osób starszych zarówno mięśnie jak i ścięgna oraz pomaga przyjmować właściwą postawę ciała. Spokój medytacji stojącej zhan zhuang zwiększając ilość qi wpływa na regenerację szpiku kostnego oraz kości.

W "Huang Di Nei Jing" - "Kanonie Medycyny Żółtego Cesarza" można przeczytać: "ruch zwiększa ilość elementu ognia", ogień oznacza energię oraz "spokój zwiększa ilość elementu wody", woda oznacza tu szpik. Taijiquan jest ruchem i energią, medytacja jest cicha i zwiększać może ilość elementu wody, wpływając na szpik. Razem stanowią bardzo efektywne systemy profilaktyki zdrowotnej (na Wschodzie od dawna było wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć) i wspomagania leczenia chorób w każdym wieku.

Wu Yu Hsiang pisze o sposobie ćwiczenia Taijiquan: "Poruszaj się jak kot, mobilizuj energię w taki sposób jakbyś odwijał jedwabną nić z kokonu". Lekarze radzą pacjentom z artretyzmem aby poruszali aby poruszali się wolno i delikatnie. Jeśli poruszają się zbyt szybko, ich stan się pogarsza. Jeśli by w ogóle się nie poruszali, stan ich zdrowia również ulegałby pogorszeniu i mogliby całkowicie stracić ruchomość w stawach. Dlatego Taijiquan może być dla nich naprawdę wspaniałym ćwiczeniem.

Swobodny przepływ energii wewnętrznej w organiźmie człowieka warunkuje właściwy stan zdrowia psychofizycznego. Zablokowanie przepływu qi powoduje powstanie stanu nierównowagi pomiędzy yin i yang, potem zaburzeń somatycznych i psychicznych rozpatrywanych jako jedność, podobnie jak integrajną jedność stanowi człowiek. Dlatego też dotrzeć do nich można poprzez umysł jak i ciało, a służy temu uprawianie całościowego systemu, oddziaływującemu jednocześnie na umys i ciało, a takim jest Taijiquan. Jeśli zachowa się równowagę pomiędzy yin i yang można żyć długo ciesząc się dobrym zdrowiem.

Chiński poeta Lu You z dynastii Song opisał ten stan słowami:

"Szczęście jest zdrowiem i życiem bez pośpiechu.
Jako sześćdziesięciolatek wdrapuję się bez laski na góry.
Jako dziewięcdziesięciolatek jestem dzięki Qi krzepki i silny.
Przez tysiąc książek ślizga się jeszcze moje oko."

Powrót do spisu treści


Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.