magazyn Świat Nei Jia
NR 34 (LUTY 2004)

POPRZEZ UMYSŁOWY TRENING DO ZWYCIĘSTWA
Dariusz Nowicki

Kształtowanie psychiki jest jednym z celów treningu dalekowschodnich
sztuk i sportów walki oraz efektem prawidłowo wykonywanych ćwiczeń.

Prawie każdy o tym słyszał, a niektórzy zawodnicy i "studenci" sztuk walki mniej lub bardziej systematycznie praktykują różne ćwiczenia medytacyjne mające na celu ćwiczenie umysłu. Jednak większość ćwiczących nigdy nie zetknęła się z rzeczywistym treningiem mającym na celu kształtowanie psychiki, a utożsamiana z nim chwila koncentracji na początku lub na końcu treningu tak naprawdę ma niewielki wpływ na rozwój odporności psychicznej. Również proste ćwiczenia medytacyjne (koncentracja na oddechu lub mantrze) niewiele pomogą uczniowi, którego celem jest perfekcja techniczna oraz zwycięstwo nad sobą lub przeciwnikiem. Uważam też, że medytacja jako system prowadzący do doskonałości w sztukach walki, a szczególnie w sportach walki, nie jest zbyt odpowiednia dla ludzi wychowanych w odmiennych warunkach kulturowych, a z kulturą Orientu stykających się dopiero po osiągnięciu już pewnej dojrzałości psychospołecznej. Być może ta uwaga wywoła protest wielu Czytelników, ale czy nie wydaje się logiczne, że metody kształtowania psychiki opracowane przez Europejczyków (ludzi kultury zachodniej) dla Europejczyków będą skuteczniejsze niż metody medytacyjne opracowane przez ludzi Wschodu dla ludzi Wschodu. Oczywiście, wiele współczesnych europejskich systemów psychoterapeutycznych czerpie bardzo dużo z kultury Orientu, ale stanowi ona jedynie inspirację do opracowania technik odpowiadających naszej psychice.

W ostatniej dekadzie wielu zawodników, amatorów i zawodowców coraz chętniej sięga do psychologii, aby osiągnąć zwycięstwo. Okazuje się bowiem, że samo przygotowanie fizyczne już nie wystarcza. Coraz częściej wygrywają zawodnicy lepiej przygotowani psychicznie. Dotyczy to głównie sportów walki, gdzie stres jest szczególnie dokuczliwy w bezpośrednim starciu z rywalem. W związku z tym zainteresowaniem naukowcy (psycholodzy i lekarze) pracujący z zawodnikami opracowali wiele metod mających na celu psychiczne przygotowanie sportowca do startu w zawodach. Metody te określane są wspólną nazwą "treningu umysłowego". Trening umysłowy ma na celu osiągnięcie, co przez systematyczne ćwiczenia, kontroli nad procesami fizjologicznymi naszego ciała oraz nad procesami umysłowymi. Dzięki tej kontroli zawodnik może osiągnąć stan perfekcyjnego działania w sytuacjach trudnych, wiążących się zwykle ze skrajnym napięciem emocjonalnym i dezorganizacją czynności.

Stan idealnego funkcjonowania osiągany jest dzięki takim technikom, jak: wyznaczanie celów, relaksacja, trening wyobrażeniowy i autosugestia słowna.

Pokrótce przedstawię te techniki, a w kolejnych artykułach opiszę je dokładniej wraz z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi ich ćwiczenia.

Wyznaczanie celów ma za zadanie ukierunkowanie uwagi, motywacji i działania zawodnika na ważne aspekty stojących przed nim zadań treningowych. Zawodnik wyznacza sobie cel, jaki chce osiągnąć, określa go bardzo konkretnie, wybiera środki treningowe mające go doprowadzić do wytyczonego celu oraz czas, w jakim ten cel ma być zrealizowany. Cel może być krótkoterminowy (np. stopień rozciągnięcia, jaki chcesz osiągnąć po dwóch tygodniach treningu), średnioterminowy (np. poziom wydolności fizycznej oczekiwany przez Ciebie po trzech miesiącach treningu) i długoterminowy (np. poziom zaawansowania technicznego po roku treningu).

Cele, które chcesz osiągnąć, powinny być jasno zdefiniowane, zaakceptowane przez Ciebie oraz realne do osiągnięcia. Tylko wtedy pozwolą Ci na pełną mobilizację w trakcie treningu.

Każdy człowiek wymaga pewnego poziomu pobudzenia (aktywacji), aby mógł prawidłowo funkcjonować. Jeżeli ten poziom jest optymalny to działamy prawidłowo. Natomiast w przypadku zbyt niskiego lub wysokiego stopnia aktywności dochodzi do zaburzenia naszych czynności. Zaczynamy popełniać błędy, gubimy się i przegrywamy rywalizację. Dotyczy to szczególnie sytuacji tuż przed walką, gdy wzrastające napięcie wręcz paraliżuje nasze ruchy. Czasami też możemy odczuwać narastającą senność, chociaż powinniśmy przygotować się do startu. To nasz mózg broni się przed sytuacją trudną, obniżając poziom napięcia aż do momentu, który ponownie wiąże się z pogorszeniem sprawności działania. Utrzymanie odpowiedniego poziomu pobudzenia (aktywacji) jest kluczem do perfekcyjnego działania. A osiągnięcie tego jest możliwe dzięki treningowi relaksacyjnemu, za pomocą którego zawodnik uczy się odczuwać i kontrolować napięcie mięśniowe i emocjonalne.

Trening relaksacyjny w swej podstawowej formie bazuje na umiejętności rozluźnienia mięśni i osiągania stanu spokoju i komfortu psychicznego. Stan relaksu mięśni i umysłu jest niezmiernie ważny dla dalszych ćwiczeń treningu umysłowego, gdyż wiąże się z pogłębioną koncentracją uwagi, lepszą pamięcią i podatnością na autosugestię.

Każda forma naszego działania i reakcji naszego ciała wiąże się z aktywnością mózgu. Można powiedzieć, że tak jak ktoś myśli, tak i działa jego ciało. Obrazy powstające w naszym mózgu mają nie tylko wpływ na emocje i nastawienie psychiczne, ale i na ruchy mięśni. Jeżeli jesteś w stanie wyobrazić sobie jakiś ruch, to również możesz go wykonać. Trening wyobrażeniowy ma na celu doskonalenie technik poprzez wywołanie wyobrażenia perfekcyjnego wykonania danej techniki. Może również służyć do kształtowania odpowiednich stanów emocjonalnych, np. pewności siebie, przekonania o zwycięstwie, zdecydowania w działaniu itp. Oczywiście, wyobrażenia tego typu powinny być "budowane" w odpowiedni sposób, zgodny z wiodącym kanałem odbioru i przetwarzania informacji przez osobę ćwiczącą, oraz odpowiednio ćwiczone w ciągu dnia.

Prawidłowo sformułowana autosugestia słowna (określana też mianem afirmacji) jest innym sposobem kontroli stanu umysłu. Jeżeli w twym funkcjonowaniu przeważają stwierdzenia negatywne, typu ,,nie mogę...", "nie potrafię...", "boję się...", to rzeczywiście nie możesz, nie potrafisz i boisz się. Brak ci wiary w siebie i w swoje możliwości. Natomiast pozytywna autosugestia przybierająca postać stwierdzeń w rodzaju "Ja jestem silny", "Ja potrafię to zrobić", "Ja chcę tego" mobilizuje Twoją energię i dzięki temu osiągasz wyznaczone cele i odnosisz sukces.

Jeżeli obawiasz się porażki i myślisz o niej , to jak gdyby przywołujesz ją i na prawdę przegrywasz na własne życzenie. Prawidłowo sformułowana autosugestia powinna zaczynać się od słówka "Ja...", musi być utrzymana w pozytywnej formie i w czasie teraźniejszym Tego typu myśli pozwolą ci odzyskać kontrolę nad emocjami i doprowadzą do zwycięstwa nad sobą, a następnie nad przeciwnikiem. Badania wykazują, ze wielu ludzi, którzy osiągnęli perfekcję w działaniu i sukces w życiu (nie tylko w sporcie) w sposób naturalny stosowało lub stosuje którąś z opisanych powyżej technik. Intuicyjnie znaleźli sposób na uzyskanie kontroli nad własną psychiką i ciałem. Jednak większość potrzebuje konkretnych wskazówek i codziennego treningu, aby rozwijać swoje możliwości psychiczne.

Na koniec chciałbym podkreślić, że trening umysłowy jest ściśle związany z normalnym treningiem "fizycznym" i te dwie formy wzajemnie się uzupełniają. Nawet najbardziej odporny psychicznie zawodnik, który nie zna odpowiednich technik obrony i ataku i nie jest przygotowany kondycyjnie, nie wygra walki.

Artykuł ukazał się w czasopiśmie "Wojownik" nr 2-3 (listopad-grudzień) 1991

Powrót do spisu treści


Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.