Kolorowy napis z ideogramami: Świat Nei Jia
NR 3 (WRZESIEŃ 1998)

Andrzej Kalisz
yiquan@kki.net.pl

YIQUAN - BOKS MENTALNY
YIQUAN

 

Yiquan (boks mentalny) należy do mniej znanych, lecz szybko zdobywających sobie popularność odmian kung-fu (wushu). System ten został stworzony przez mistrza Wang Xiangzhai (1886-1963), który uczył się xingyiquan od słynnego mistrza Guo Yunshen. Prawdopodobnie jako jedyny z uczniów Guo, Wang Xiangzhai poznał wszystkie tajniki utrzymywanych dawniej w ścisłej tajemnicy ćwiczeń zhan zhuang.

Wang Xiangzhai 
Wang Xiangzhai
 Później Wang podróżował po całych Chinach, spotykając wielu mistrzów i korzystając z ich nauk. Największy wpływ na Wanga wywarli: mnich Henglin (znany też jako Xianglin lub Changlin) z klasztoru Shaolin, Jie Tiefu z prowincji Hubei (system który reprezentował wywodził się prawdopodobnie z Wudang) i Fang Qiazhuang z prowincji Fujian (południowy styl białego żurawia). Wang czerpał też w dużym stopniu inspirację z baguazhang i taijiquan. Pojedynki, jakie stoczył z japońskimi zawodnikami judo, a w jeszcze większym stopniu z europejskimi bokserami, także wpłynęły na oblicze systemu. Yiquan nie jest jednak sumą elementów tych wszystkich sztuk walki. To czego dokonał Wang można określić raczej jako wydobycie ich esencji, lub sprowadzenie do wspólnego mianownika. W rezultacie jest to system niezwykle prosty, ale jednocześnie bardzo skuteczny. Najbardziej podstawowe metody treningowe yiquan, ze względu na szczególne podkreślenie znaczenia relaksu i wykorzystania umysłu, określić można jako "wewnętrzne". Cały system łączy jednak formy treningu charakterystyczne zarówno dla styli "wewnętrznych", jak i "zewnętrznych". Dlatego mówi się zwykle, że yiquan nie jest ani systemem "wewnętrznym", ani "zewnętrznym", nie da się też zakwalifikować ani do rodziny Shaolin, ani Wudang.

Wang Xiangzhai zaczął nauczać yiquan w połowie lat dwudziestych w Pekinie, Tianjinie i przede wszystkim w Szanghaju. Dzięki wielu zwycięskim pojedynkom, które stoczył, zdobył uznanie i przyciągnął do swego systemu wielu zaawansowanych adeptów, a nawet cieszących się pewną sławą ekspertów sztuk walki. Powstał wówczas pierwszy traktat teoretyczny yiquan: "Prawidłowa ścieżka yiquan". W ciągu następnych kilkunastu lat nowe metody treningowe zostały dopracowane i sprawdzone w praktyce. Gdy w 1937 roku Wang przeniósł się na stałe do Pekinu, skoncentrował się na udoskonaleniu teorii systemu, pisząc "Centralną oś drogi pięści". W 1940 roku grupa uczniów Wanga, zachwyconych szybko osiąganymi efektami treningu, zaproponowała zmianę nazwy systemu na dachengquan (boks wielkiej pełni). Ponieważ nazwa ta sugerowała, że jest to system doskonały Wang Xiangzhai był jej przeciwny, ale mimo to przyjęła się i była powszechnie używana. Tytuł "Centralnej osi drogi pięści" zmieniono wówczas na "Teorię dachengquan". Później obydwie nazwy systemu były stosowane zamiennie.

W latach czterdziestych Wang Xiangzhai nadał kilku swym najlepszym uczniom honorowe imiona. Yao Zongxun (1917-1985) otrzymał imię Jixiang, oznaczające, że jest kontynuatorem Wang Xiangzhai'a (ji oznacza kontynuować, xiang, to element imienia Xiangzhai). Nie oznaczało to wprawdzie wyznaczenia oficjalnego sukcesora (czego Wang nigdy nie zrobił, gdyż był przeciwny, jak to określał, "feudalnym" stosunkom wśród ćwiczących sztuki walki), świadczyło jednak dobitnie, jak wysoko oceniał Yao, młodego człowieka, który był jego uczniem zaledwie od kilku lat, podczas gdy wielu innych miało znacznie dłuższy staż treningowy. W tym czasie Wang zaczął się stopniowo w coraz większym stopniu koncentrować na wykorzystaniu podstawowych metod treningowych yiquan w celach profilaktyki i terapii zdrowotnej. Uczniów zainteresowanych sztuką walki przekazał właśnie Yao Zongxunowi, osobiście tylko sporadycznie udzielając im wskazówek. Jednym z tych uczniów był Japończyk Kenichi Sawai (w tym czasie 5 dan judo, 4 dan kendo), który później na bazie yiquan stworzył swój system taiki-ken.

Yao Zongxun   Kenichi Sawai
Yao Zongxun    Kenichi Sawai 
 Po 1949 roku Wang ograniczał się już niemal wyłącznie do nauczania ćwiczeń zdrowotnych, pod koniec życia pracując w szpitalu tradycyjnej chińskiej medycyny w Baoding w powincji Hebei. Yao Zongxun koncentrował się na sztuce walki, lecz sytuacja nie sprzyjała wówczas szerokiemu propagowaniu systemu bojowego. Grupa uczniów nie była więc zbyt liczna. W okresie Rewolucji Kulturalnej Yao Zongxun został uwięziony i zesłany do pracy na wieś, gdzie nie mógł nikogo nauczać i sam ćwiczył w tajemnicy.

W latach siedemdziesiątych, gdy Yao przebywał jeszcze na zesłaniu, Wang Xuanjie (uczeń Yang Demao i Li Yongzonga - dwóch z uczniów Wang Xiangzhai'a, którzy faktycznie ćwiczyli głównie pod okiem Yao Zongxuna), zaczął intensywnie propagować system, używając nazwy dachengquan. Niestety, nie bez własnej winy, wykreowany został na "króla dachengquan" i "spadkobiercę" Wang Xiangzhai'a. Będące tego rezultatem błędne opinie na temat historii przekazu yiquan/dachengquan pokutowały później jeszcze wiele lat, nim powszechnie znanym stał się fakt, że Wang Xuanjie nie był wcale, jak przez pewien czas twierdził, bezpośrednim uczniem Wang Xiangzhai'a.

Pod koniec lat siedemdziesiątych Yao Zongxun powrócił do Pekinu. Zgodnie z intencją Wang Xiangzhai'a, wielokrotnie przez niego wyrażaną w latach czterdziestych i pięćdziesiątych, przesądził o przywróceniu pierwotnej nazwy. W 1984 roku założył Pekińskie Stowarzyszenie Badawcze Yiquan, którego został pierwszym przewodniczącym. Obecnie do największych ekspertów systemu z tego przekazu należą m.in. synowie Yao Zongxuna - bliźniacy Yao Chengguang i Yao Chengrong oraz Cui Ruibin, Peng Zhengdi i inni.

Poza wersją Yao Zongxuna, znaną już w wielu częściach Chin, równie rozpowszechniony jest dachengquan Wang Xuanjie (mimo, że wbrew temu co początkowo twierdził, nie jest on spadkobiercą, ani nawet bezpośrednim uczniem Wang Xiangzhai'a, nie można mu odmówić wiedzy i praktycznych umiejętności). Na południu Chin dużą popularnością cieszy się wersja mistrza Wang Anping (uczeń Wang Binkui'a, który był uczniem Wang Xiangzhai'a). W USA znana jest, chociaż niezbyt rozpowszechniona, wersja mistrza You Pengxi, który pobierał nauki u Wang Xiangzhai'a w okresie, gdy ten nauczał w Szanghaju. W Tianjinie ćwiczy się wersję mistrza Zhao Daoxin (rozpoczął naukę w Szanghaju i poźniej przez wiele lat był w kontakcie z Wang Xiangzhaiem), zbliżoną do baguazhang. Najpopularniejsze są jednak ćwiczenia zdrowotne, oparte na podstawowych metodach treningowych yiquan, wykorzystywane obecnie w szpitalach całych Chin. Do największych ekspertów tej odmiany należą m.in. Wang Yufang (córka Wang Xiangzhai'a), Yu Yongnian (rozpoczął naukę u Wanga w połowie lat czterdziestych) oraz Sun Changyou (uczeń Yao Zongxuna).

You Pengxi, Zhao Daoxin, Yao Zongxun
You Pengxi, Zhao Daoxin i Yao Zongxun 
 Podstawę treningu yiquan stanowią ćwiczenia statyczne zhuang gong, które dzielą się na dwie grupy: Nauce posługiwania się specyficzną "siłą" rozwijaną poprzez zhuang gong służą: Ważnym elementem treningu są ćwiczenia okrzyków - shi sheng.

Ogromne znaczenie we wszystkich ćwiczeniach ma odpowiednia aktywność mentalna, często w formie wizualizacji. Odzwierciedlone zostało to w nazwie systemu (yi - umysł, quan - pięść).

Rozwojowi praktycznych umiejętności walki służą ćwiczenia:

Shi zuo obejmuje naukę podstawowych, bardzo prostych uderzeń i kopnięć (w mniejszym stopniu - rzutów), w tym ćwiczenia na workach i tarczach do uderzeń, ćwiczenia z partnerem uczące opanowania dystansu i szybkiej reakcji, różne warianty ograniczonego sparingu oraz wolny sparing. Ćwiczenia z zakresu shi zuo przypominają nieco trening bokserski lub kick-bokserski, jednak nacisk kładziony jest nie na przygotowanie do zawodów, lecz do walki realnej. Nauka obejmuje uderzenia pięścią, dłonią, łokciem, barkiem, głową, biodrem, kolanem. Kopnięcia często kierowane są na piszczele i kolana. Od boksu, czy kick-boxingu odróżnia yiquan także to, że umiejętności walki budowane są na bazie ćwiczeń tui shou, uczących dokładnego wyczucia przeciwnika, użycia elastycznej siły, miękkiej neutralizacji i wykorzystania siły napastnika przeciwko niemu. Wyrafinowane umiejętności, prezentowane przez mistrzów, byłyby niemal nie do pomyślenia bez wykorzystania tak charakterystycznych dla tego systemu ćwiczeń zhan zhuang, shi li, moca bu.

Yiquan jest z pewnością ciekawą propozycją dla tych, których zainteresowania kierują się ku systemom "wewnętrznym", ale jednocześnie chcieliby opanować praktyczne umiejętności walki w czasie znacznie krótszym niż to ma zwykle miejsce w taijiquan. Trening yiquan jako sztuki walki jest nie do pomyślenia bez ćwiczeń "zdrowotnych", gdyż stanowią one w tym systemie niezbędną podstawę dla stosowania bardziej zaawansowanych metod treningowych. Oczywiście możliwe jest ćwiczenie tylko dla zdrowia, bez nauki sztuki walki.

W szkole mistrza Yao Chengguang ("Zongxun Wuguan") na opanowanie podstaw systemu przeznacza się rok, przy zajęciach 3 razy w tygodniu i założeniu, że adepci ćwiczą codziennie. Zgodnie z programem szkolenia, podstawowe ćwiczenia tui shou wprowadzane są począwszy od trzeciego miesiąca, a shi zuo od szóstego, z tym że do wolnego sparingu przystępuje się dopiero w dwunastym miesiącu. Również w dwunastym miesiącu rozpoczyna się naukę walki kijem. Po drugim roku treningu pod okiem mistrza Yao, zdolniejsi uczniowie znają już całkiem dobrze cały system i prezentują niezły poziom umiejętności.

Yao Chengguang 
Yao Chengguang
 Autor niniejszego artykułu naukę yiquan rozpoczął w 1991 roku od wersji zdrowotnej. Później poznawał elementy różnych odmian systemu. Obecnie utrzymuje kontakt z mistrzem Yao Chengguang.
 

Powrót do spisu treści
 


Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.

Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:

Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.

Powrót do strony głównej.