NR 4 (LISTOPAD 1998)
Prezentacja styli
ZHAOBAO TAIJIQUAN - perła w skarbcu chińskiego Kung Fu
Tekst i zdjęcia: Jarosław Szymański, Shanghai, styczeń
1995
e-mail: yaleike@hotmail.com lub jarek@shiuol.cn.net
http://msnhomepages.talkcity.com/SpiritSt/xinyi/index.html
Taijiquan jest jedną z najbardziej znanych
odmian chińskich sztuk walki, a jednocześnie jedną z
najtrudniejszych do zgłębienia i opanowania w stopniu
umożliwiającym praktyczne zastosowanie. Najpopularniejszy jest
oczywiście styl Yang, który dzięki stworzeniu uproszczonej
sekwencji 24 ruchów stał się masowo ćwiczoną formą
zachowania dobrej kondycji: coraz szerszym zainteresowaniem
cieszy się odmiana Chen, o spiralnej transmisji siły i
gwałtownych eksplozjach energii. Nieco mniej znane są dwa style
Wu ( Wu Yuxianga i Wu Jianquana) oraz stosunkowo młody,
stworzony przez Sun Lulanga, Sun.
Jednakże oprócz wymienionych wyżej szkół Taijiquan istnieje
też wiele innych, które przekazywane wąskiej grupie
wybrańców w ścisłej tajemnicy - nie stały się jeszcze
powszechnie znane. Należy do nich styl Zhaobao.
Pchające dłonie w zastosowaniu, wieś Zhaobao, 1993 |
Jego nazwa pochodzi od znajdującej się w
prowincji Henan, powiecie Wenxian wioski Zhaobao (co oznacza
"Forteca Królestwa Zhao"), w której styl ten się
rozwinął, przybierając obecnie znaną postać. Należy on do
nielicznych odmian Taijiquanu, które mogą poszczycić się
bezpośrednim pochodzeniem od sławnego taoistycznego mnicha
Zhang Sanfenga, który w czasach dynastii Yuan (1271 ..1368),
przebywając w Górach Wudang opracował styl nazwany Wudang
Taijiquan. W czasach dynastii Ming ( 1368 - 1644) styl Zhang
Sanfenga rozdzielił się na dwa odłamy, reprezentowane przez:
1. Wang Zonga z prowincji Shanxi, który dał początek
Południowej Odmianie taijiguan (tzw. odmianie Songxi);
2. Wang Zongyue z prowincji Shaanxi, sławnemu autorowi wielu
klasycznych dzieł o taijiquan (Odmiana Północna);
Uczniem tego ostatniego był sławny Jiang Fa ( 1574 -),
mieszkaniec wioski Zhaohao, o którym kroniki wspominają, iż
potrafił dogonić zająca z odległości stu kroków, a którego
umiejętności walki wprawiły w osłupienie mieszkańców wioski
Chenjiagou, w której Jiang Fa był zmuszony zamieszkać po
pojmaniu przez Chen Wanglinga (1600 - 1680). Twarde paochui.
wywodzące się z Shaolinu nie mogło sprostać miękkiej sztuce
najpierw więźnia, a potem nauczyciela tego mingowskiego
generała. Dzięki wskazówkom Jiang Fa w wiosce rodziny Chen
rozpoczęto praktykę miękkiej sztuki taiji, nadal jednak
kontynuując, choć w nieco inny sposób, ćwiczenie Shaolinu.
Autor z mistrzem Zhen Jun przed grobem twórcy Małej Odmiany Stylu HE, Zheng Wuqinga, wieś Zhaobao, 1993 |
Tajemnice stylu przekazane zostały mieszkańcom rodzinnej
wioski Jiang Fa, Zhaobao. Surowy zakaz nauczania przybyszów z
zewnątrz został złamany przez Zhang Yana o przydomku
"Magiczna Dłoń", który przyjął na ucznia Chen
Qingpinga (1795-1868).
Chen Qingping, mieszkaniec Chenjiagou, uczył się rodzinnego
stylu od Chen Youbena, po czym po ślubie przeniósł się do
domu swej bogatej żony w wiosce Zhaobao. Nabyte wcześniej
umiejętności zyskały uznanie w oczach Zhang Yana, który z
charakterystyczną dla siebie hojnością, przekazał
uzdolnionemu uczniowi sekrety swej sztuki. Sława umiejętności
Chen Qingpinga dotarła do tak odległych miejsc, jak powiat
Yongnian (prow. Hebei), skąd pochodził Wu Yuxiang. Ten uczeń
Yang Luchana, niezadowolony z faktu, że wciąż daleko mu do
poziomu swego mistrza, przez krótki okres uczył się od Chen
Qingpinga. Po powrocie do Yongnian poddał on weryfikacji nauki
obu mistrzów i - korzystając z odkrytych w Kaifengu pism Wang
Zongyue - stworzył odmianę Wu.
Do innych wybitnych uczniów Chen Qingpinga, oprócz jego trzech
synów: Jingyanga, Yiyanga i Heyanga, zaliczają się Li Jingyan,
He Zhaoyuan i Niu Fahu.
Obecnie w stylu Zhaobao istnieją trzy
podstawowe szkoły:
1. Tengpeng, zwana też Hulei (Błyskawica), stworzona
przez Li Jingyana. Ruchy są dość szybkie i obszerne, praca
nóg żywa, stopy nie są zakorzenione, występuje bardzo wiele
tzw. eksplozji energii (fa jin), podczas których całe ciało
drga. Wysokość pozycji gwałtownie się zmienia. Praktyka tego
stylu rozpoczyna się od ćwiczeń prowadzących do zmiękczenia
ścięgien i zwiększenia ruchomości stawów, a następnie
dodaje się ruchy wirowe. Z miękkości rodzi się twardość,
wszystkie ruchy są okrężne.
2. Lingluo, przekazana przez Niu Fahu, zwana też Niską
Odmianą. Ze względu na niskie pozycje jest odpowiednia dla
młodych i silnych osób. Podstawowym wymaganiem jest zachowanie
kąta prostego między udem a łydką. Dłonic, ramiona, talia i
biodra są silnie skręcane, wykonując ruchy wirowe o dużym
zakresie. Gwałtowne zmiany wysokości pozycji podkreślane są
głośnym wydechem. Stopy zakorzeniają się przy obniżaniu
pozycji ciała.
3. Daili ("Reprezentująca wiedzę"), zwana też
od imienia twórcy, He Zhaoyuan, stylem He. Twierdzi się, że
autentycznego przekazu Chen Qingpinga uczy się właśnie w
ramach tej odmiany. Określa się ją też jako "Neigong
Jia", co oznacza, że sprzyja szczególnemu rozwojowi siły
wewnętrznej. Jest ona niezwykle efektywna w walce.
He Zhaoyuan (1810 - 1890) interesował się sztukami walki od
dzieciństwa, jednak ze względu na poglądy ojca, który
widział syna raczej jako uczonego niż wojownika, zmuszony był
do studiowania ksiąg. Na szczęście bliski krewny rodziny, Li
Tangjia, człowiek światły, przekonał surowego ojca o
wartości praktyki taijiquan. Z perspektywy czasu trzeba jednak
stwierdzić, że solidne wykształcenie, jakie otrzymał
Zhaoyuan, miało dla rozwoju jego kung fu istotne znaczenie.
Mistrz Chen Yuezhong prezentuje formę Wudang Zhaobao Sanheyi Taijiquan, wieś Zhaobao, 1993 |
He rozpoczął więc naukę tajiquanu pod okiem Chen Qingpinga, by po wielu latach ciężkich ćwiczeń zostać przedstawionym "Magicznej Dłoni" Zhang Yanowi. Stary mistrz był pełen uznania dla umiejętności Zhaoyna, spodobały mu się też skromność i dobry charakter młodego człowieka, przekazał mu więc najskrytsze tajniki sztuki. Niedługo potem He Zhaoyuan udał się do Pekinu, gdzie odwiedził służącego w pałacu cesarskim krewnego, wspomnianego już Li Tangjia. Ten pobyt dał mu okazję do konfrontacji swych umiejętności z największymi ówcześnie mistrzami kung fu. Swe doświadczenia z walk połączył on z teoriami yinyang, bugua i medycyny chińskiej tworząc nowy, własny styl taiji, nazwany później od jego imienia stylem He. Zwiększona została, w porównaniu z oryginalną formą, ilość ruchów z 64 na 72 (dzieląc bardziej drobiazgowo, 108 ruchów), szczegółowo opracowana metodyka nauczania i wymagania dotyczące pozycji poszczególnych części ciała (dłonie, nogi, tułów) i sposobu poruszania się. Dodatkowo, w oparciu o teorie taijiquanu, He Zhaoyuan opracował formy kija, włóczni, miecza, szabli i inne. Te wszystkie zmiany, zarówno w sekwencjach, jak i pchających dłoniach, w teorii i jej zastosowaniach zostały wysoko ocenione nie tylko w kręgach kung fu, ale także przez samego cesarza.
Liu Rui, "Strażnik" Malej Odmiany stylu HE, Xi'an, 1993 |
Jednym z najsłynniejszych mistrzów stylu He przełomu XIX i XX wieku był wnuk He Zhaoyuana, He Qingxi (1862-1936). Kiedy w 1928 roku taijiguan zaczęto propagować jako jedną ze sztuk narodowych, He Qingxi miał 66 lat. Pewnego razu, gdy nauczał, do ćwiczących podszedł potężnej budowy mężczyzna o ciemnej karnacji skóry, mówiąc: Po co ten staruszek chodzi w tę i tamtą stronę przed tyloma ludźmi, ucząc jakich głupot? Gdy He Qingxi odwrócił się do niego tyłem, mężczyzna gwałtownie rzucił się na niego, chcąc go powalić i w ten sposób udowodnić własną wyższość. Zawiódł się jednak srodze - mistrz zastosował technikę "Napiąć łuk i strzelić do tygrysa", która wyrzuciła napastnika daleko poza krąg ćwiczących. Olbrzymi mężczyzna, która nosił przydomek Władcy Czarnych Tygrysów i przez dwadzieścia lat ćwiczył style zewnętrzne, rzucił się na kolana po tym wydarzeniu i prosił He Qingxi o przyjęcie na ucznia. Z grona wielu uczniów He Zhaoyuana dwóch zyskało sławę wielkich mistrzów taijiguanu. Byli to krewni - Zheng Boying i Zheng Wuqing, którzy znani są jako przedstawiciele dwóch odmian stylu He, odpowiednio daijia (Dużej Formy) i xiaojia (Małej Formy).
Mistrz Zheng Jun, młodszy syn sławnego Zheng Wuqinga, wieś Zhaobao, 1993 |
Zheng Boying ( 1904 - 1961 ), gdy wiosną 1931
roku wziął udział w zawodach wolnej walki leitai, miał za
sobą zaledwie trzy lata praktyki taijiguanu, jednak dzięki
silnej budowie ciała i olbrzymiej sile fizycznej, zdobył
mistrzostwo. Tego samego roku w Kaifengu zmierzył się z
największymi mistrzami kung fu w okręgu, pokonując wszystkich.
Jak opowiadałjego syn, mistrz Zheng Honglie, którego
odwiedziłem w Xi'anie, Zheng Boying w finałowej walce zmierzył
się z mistrzem xingyiquanu, którego odepchnął do krawędzi
platformy, stosując technikę "Dłonie-obłoki", po
czym "Skrętem Przez Plecy" wyrzucił daleko poza
platformę, co odnotowane zostało przez miejscowe gazety.
Zheng Boying nauczał Dużej Formy stylu He, która
charakteryzuje się bardzo obszernymi ruchami i szybkim rytmem.
Podczas ćwiczeń Pchających Dłoni stosuje się zasadę
"atakuj to miejsce, do którego uda ci się zbliżyć".
Do najwybitniejszych uczniów Zheng Boyinga, oprócz wymienionego
wyżej syna, należy również Zhang Hongdao.
Zheng Wuqing (1894 - 1984) był słabym i chorowitym dzieckiem. W
wieku 16 lat rozpoczął naukę handlu. Zbyt intensywna praca I
spowodowała, że rozchorował się ciężko. Ponieważ lekarstwa
I okazały się nieskuteczne, nie mając prawie żadnej nadziei
na wyleczenie, w wieku 29 lat rozpoczął naukę taijiquanu. Po
trzech miesiącach stan jego zdrowia bardzo się poprawił i to
zadecydowało, że Zheng Wuqing zaczął intensywniej studiować
teorie taiji i ćwiczyć pod okiem He Qingxi, stając się po 11
lalach uznanym mistrzem. W 1937 roku, po agresji Japonii na Chiny
(tzw. incydent Siódmego Lipca), zmuszony został do
przeniesienia się do Xi'anu, dokąd udał się wraz z Zheng
Boyingiem. Wkrótce obaj mistrzowie zyskali miano "Dwóch
Zhengów z Xi'anu". Zheng Wuqing, oprócz ćwiczeń
taijiquanu studiował także chińską klasykę - Yijing (Księga
Przemian), Neijing (Księga Medycyny Wewnętrznej), Daodejing
(Księga Drogi i Cnoty) i inne, czego rezultatem były zmiany,
jakich dokonał w oryginalnej formie, tworząc tzw. Małą
Odmianę stylu He. Jej ruchy mają niewielki zakres, są bardzo
"kompaktowe", szczególną uwagę zwraca się na
lekkość, zwinność, bystrość i miękkość. Pchające
Dłonie ćwiczy się po małych okręgach, akcentując
zmienność zarówno kierunku, jak i wielkości siły.
Najwybitniejszymi uczniami Zheng Wuqinga są Zheng Jun (młodszy
syn), Yao Cunwen i Liu Rui, uważany za "Strażnika
Bramy" (zhangmenren)stylu.
Wracając do "Magicznej Dłoni" Zhang Yana, swą
wiedzę przekazał on, prócz Chen Qingpinga, swemu synowi, Zhang
Yingchangowi. Ta odmiana, praktykowana obecnie przez mistrzów
Chen Xuezhonga i Liu Huizhi, nosi długą nazwę Wudang Zhaobao
Sanheyi (Łączące Trzy w Jedno) Tradycyjne taijiquan.
"Trzy" to ruchy, Pchające Dłonie i wolna walka,
"Jedno" to forma, w której wszystko się zawiera.
Cechy charakterystyczne to uderzanie w bezpostaciowy dla
przeciwnika sposób, wielka zmienność stosowania siły,
kolistość ruchów, stosowanie technik qin'na (chwytów i
dźwigni). Zewnętrznie styl wykazuje duże podobieństwo do
"Dużej Formy" stylu He.
Styl Zhaobao taijiquan, jak zresztą każdy styl wewnętrzny,
wymaga długiego okresu praktyki dla wypracowania bardzo
specyficznej tzw. siły wewnętrznej (nei jin). Wyróżnia się
cztery zasadnicze etapy ćwiczeń:
1. Uczeń musi zrozumieć podstawowe zasady stylu,
nauczyć się elementarnych pozycji, przejść pomiędzy nimi,
kierunku wykonywania formy; ruchy muszą być obszerne;
mięśnie, stawy i ścięgna
rozluźnione.
2. Ruchy ciała powinny stawać się okrężne i żywe, co
prowadzi do dalszego rozluźnienia, swobodnego przepływu krwi i
krążenia energii. Na tym etapie uzyskuje się zwykle znaczną
poprawę zdrowia.
3. Jest to najistotniejszy etap w praktyce taijiguanu -
wymagane jest indukowanie ruchu wewnętrznego ruchem
zewnętrznym. Na fundamencie rozluźnienia, okrężności i
żywości ruchów konieczne jest zrozumienie pojęcia siły
wewnętrznej (jin). W swej naturze energia wewnętrzna qi, siła
fizyczna li i siła wewnętrzna jin stanowią jedno, jednakże w
taijiquanie rozdziela się te elementy. Qi ma charakter
zasadniczo pierwotny, li wtórny, związany z rozwojem fizycznym.
Podczas ćwiczeń qi i li kombinują się wzajemnie. Qi musi
zatopić się w dantianie, a gdy wysyłana jest z niego, nazywa
się ją jin (lub neijin - siła wewnętrzna). Jin powinna być w
ciągłym ruchu wirowym.
Kolejnym etapem wtajemniczenia jest zrozumienie przemian yin i
yang. W każdym ruchu taijiquanu występują przemiany yin i
yang, które wywołane są ruchem wirowym neijin. Następnie
konieczne jest nabycie umiejętności zespolenia ruchów
wewnętrznych i zewnętrznych, co w rezultacie daje zachowanie
tzw. sześciu kombinacji trzech zewnętrznych (dłonie i stopy,
łokcie i kolana, barki i biodra) i trzech wewnętrznych (umysł
i wola, gi i Ii, ścięgna i kości).
4. Na podstawie teorii taiji i własnej praktyki dąży
się do indukowania ruchów zewnętrznych przez wewnętrzne
(neijin), czego celem jest uzyskanie twardości płynącej z
miękkości. Ruchy zmniejszają zakres, od dużych okręgów
przechodzi się do małych, aż do zupełnego ich zaniku, od
formy do bezkształtu. Dotyczy to tylko ruchów zewnętrznych,
wnętrze pozostaje naturalną kulą.
Powyżej tego etapu możliwe są jeszcze bardziej zaawansowane
poziomy, opisywane poetycko jako miękki jak kłębek waty,
twardy jak bryłka metalu, śliski jak ryba, wrażliwy na
ciężar piórka, aż do przemiany witalności, energii
wewnętrznej i ducha w pierwotną esencję.
Mistrz Zheng Honglie, spadkobierca stylu Dużej Odmiany stylu HE, Xi'an,1993 |
Korzystając z okazji chciałbym wyrazić wdzięczność mistrzom Zhaobao taijiguanu Liu Rui i Zheng Honglie z Xi'anu oraz Zheng Jun, Yao Cunwen, Wang Gen'nian, He Baoguo, Wang Haizhou, He Xuejian z powiatu Wenxian i wioski Zhaobao za gościnność, cierpliwość oraz cenne wskazówki i materiały, które bardzo wzbogaciły moją wiedzę o tej starochińskiej sztuce walki.
P.S. W artykule poruszyłem wciąż będącą przedmiotem gorących dyskusji kwestię pochodzenia taijiguanu, która sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, co było pierwsze: taijiquan z Zhaobao czy z Chenjiagou. W artykule, zgodnie z wolą moich chińskich nauczycieli, przedstawiłem teorię popieraną przez zwolenników pierwszeństwa Zhaobao, choć chciałbym podkreślić, iż problem ten czeka na ostateczne rozstrzygnięcie.
Strona została przygotowana przez Tomasza Grycana.
Wszelkie pytania i uwagi dotyczące serwisu "Neijia" proszę przesyłać na adres:
Uwaga! Zanim wyślesz e-mail, przeczytaj dokładnie F.A.Q.